W świecie medycyny onkologicznej, radioterapia zyskała swoje miejsce jako jedna z najskuteczniejszych metod walki z rakiem. Zasługę za jej rozwój należy przypisać Marii Curie-Skłodowskiej, która w roku 1898 odkryła pierwiastki promieniotwórcze – polon i rad. To epokowe odkrycie, które zostało uhonorowane Nagrodą Nobla, otworzyło drzwi do nowych możliwości diagnostycznych i terapeutycznych. Według specjalistów, każdego roku radioterapia daje nadzieję na pokonanie choroby aż 3,5 miliona pacjentów z rakiem, a taką samą liczbę osób pomaga w łagodzeniu bólu w ostatnich chwilach ich życia.
Przed samym odkryciem Marii Curie-Skłodowskiej, inżynier Wilhelm Roentgen odkrył promieniowanie elektromagnetyczne, które już od 1896 roku było wykorzystywane w eksperymentalnym leczeniu nowotworów. Jednak dopiero w XX wieku, dzięki odkryciu nowych źródeł promieniowania, wykonano znaczne postępy w zakresie technologii umożliwiających jego bezpośrednie podawanie do chorych tkanek. W latach 30-tych powstały pierwsze urządzenia wykorzystujące nawet do 5 milionów woltów, kosztujące miliony dolarów. Prawdziwa rewolucja nastąpiła jednak po wynalezieniu reaktora jądrowego oraz sztucznych izotopów promieniotwórczych, które obniżyły koszty terapii. Dzięki technologii takiej jak tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny, lekarze mogą dzisiaj leczyć nowotwory, które niegdyś były równoznaczne ze śmiertelnym wyrokiem.
Mechanizm działania radioterapii
Choć powszechnie wiadomo, że promieniowanie może prowadzić do powstawania nowotworów, to samo promieniowanie potrafi również niszczyć patologiczne komórki. Radioterapia wykorzystuje cząstki o wielkim ładunku energetycznym (np. elektrony, protony) lub fale elektromagnetyczne (promieniowanie Roentgena, promieniowanie gamma), żeby zniszczyć lub uszkodzić komórki rakowe. Celem jest hamowanie szybkiego procesu podziału i wzrostu komórek rakowych, dzięki czemu organizm ma szansę zwyciężyć z chorobą. Ironią losu jest to, że zarówno niekontrolowany rozwój komórek rakowych, jak i ich brak zdolności do regeneracji, czyni z nich idealny cel dla promieniowania.
Wielką zaletą radioterapii, w porównaniu do innych metod leczenia, takich jak chemioterapia, jest jej lokalne działanie. Mimo, że promieniowanie może wpływać na zdrowe komórki, te z reguły szybko się regenerują, a nowoczesna technologia pozwala na minimalizację tych niepożądanych działań. W niektórych przypadkach pacjentom podaje się doustnie lub dożylnie radioaktywną substancję, która choć rozprowadza się po całym organizmie, najwięcej kumuluje się w guzach nowotworowych.
Różnorodność metod radioterapii
Decyzje eksperymentów i ulepszeń pozwoliły na wypracowanie kilku skutecznych technik radioterapii, które umożliwiają precyzyjne i zminimalizowane w skutkach ubocznych leczenie nowotworów. Do najbardziej popularnych należą:
- technika intensywnej modulacji wiązki (IMRT), pozwalająca na 3D planowanie obszarów mocnego napromieniowania;
- radioterapia stereotaktyczna (SBRT), polegająca na podaniu mniejszej ilości dawek wyższego promieniowania, skracając tym samym czas leczenia;
- radiochirurgia sterotaktyczna (SRT), specjalistyczna wersja radioterapii stosowana w leczeniu małych guzów mózgu;
- konformalna radioterapia trójwymiarowa (3DCRT), wykorzystująca diagnostykę tomograficzną, rezonans magnetyczny czy PE do idealnego dostosowania wielkości i mocy wiązki promieniowania do danej zmiany nowotworowej;
- radioterapia sterowana obrazem (IGRT), łącząca technikę IMRT z wykonywaniem zdjęć rentgenowskich lub tomograficznych podczas naświetlania.