Stosowany powszechnie jako konserwant, triklosan, posiada właściwości antybakteryjne i przeciwgrzybiczne. Często spotykany jest w kosmetykach, produktach codziennego użytku higienicznego, a także w wodzie pitnej. Szereg badań sugeruje, że długotrwałe narażenie na triklosan może prowadzić do jego gromadzenia się w organizmie człowieka i tym samym być przyczyną różnych chorób. Gdzie możemy spotkać triklosan i jak go unikać? Czy jego obecność przynosi więcej szkód, niż korzyści?
Z perspektywy chemika, triklosan jest substancją określaną mianem 4-chloro-2-(2,4-dichlorofenoksy)-fenolu, będącą członkiem grupy fenoli. Rozpuszcza się on w tłuszczach, alkoholu czy eterze dietylowym, ale jest słabo rozpuszczalny w wodzie. Występuje jako krystaliczny proszek o delikatnym zapachu charakterystycznym dla fenoli. Jego zdolność do zwalczania drobnoustrojów wynika z obecności charakterystycznej dla fenoli i eterów grupy funkcyjnej. Triklosan ma właściwości przeciwzapalne, przeciwgrzybicze i antybakteryjne. Skutecznie zwalcza bakterie Gram-dodatnie, Gram-ujemne, beztlenowe oraz grzyby z rodzaju Candida. Działa zapobiegawczo na tworzenie się grzybicy i pleśni. Wykazuje również działanie antywirusowe. W małych koncentracjach triklosan działa bakteriostatycznie, natomiast w większych stężeniach działa jak biocyd, niszcząc bakterie poprzez oddziaływanie na ich cytoplazmę i błonę komórkową. Bakteriostatyczne właściwości triklosanu są możliwe głównie za sprawą hamowania produkcji kwasów tłuszczowych.
Historia triklosanu sięga lat 60. XX wieku, kiedy to został odkryty i od tamtego czasu jest powszechnie stosowany w produkcji kosmetyków do pielęgnacji skóry, produktów higieny osobistej, a także w placówkach medycznych jak szpitale i gabinety zabiegowe. Stosowanie triklosanu jest regulowane prawnie na poziomie międzynarodowym i krajowym, co znajduje odzwierciedlenie w takich aktach jak EU Cosmetic Directive czy Canadian Food and Drug Administration. W Polsce Ministerstwo Zdrowia również zajęło się tym zagadnieniem, umieszczając triklosan na liście substancji niebezpiecznych.
Triklosan, dzięki swoim wszechstronnym właściwościom, znalazł zastosowanie w przemyśle farmaceutycznym i kosmetycznym jako skuteczny środek bakteriobójczy i antyinfekcyjny. Szczególnie ceniony jest za swoją efektywność w higienie jamy ustnej i skóry.
Stosowany w produktach do higieny jamy ustnej, triklosan skutecznie zapobiega formowaniu się płytki bakteryjnej, a co za tym idzie, kamienia nazębnego. Ma działanie zbliżone do niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Jest polecany osobom borykającym się z problemami zdrowia przyzębia i stanami zapalnymi dziąseł, a także tym, którzy mają skłonności do tworzenia kamienia nazębnego. Dzięki regularnemu stosowaniu produktów higienicznych z dodatkiem triklosanu, jak na przykład pasty do zębów czy płyny do płukania ust, możliwe jest uniknięcie próchnicy i chorób przyzębia. Triklosan również pomaga zwalczyć nieprzyjemny zapach z ust, a także efektywnie chroni przed skażeniami bakteryjnymi.
Triklosan działa również korzystnie na skórę, zapobiegając powstawaniu nieprzyjemnego zapachu, infekcjom oraz rozwojowi bakterii. Jest powszechnie stosowany na rany i błony śluzowe, jak również do odkażania skóry. Jest częstym składnikiem mydeł i płynów antybakteryjnych stosowanych do walki z trądzikiem.
W środowisku szpitalnym, preparaty zawierające triklosan są wykorzystywane na oddziałach noworodkowych dla ochrony przed zakażeniem metycylinoopornymi gronkowcami złocistymi. Są również używane na oddziałach kardiologicznych podczas operacji serca, do zabezpieczania cewników oraz do czyszczenia narzędzi i sprzętu medycznego. W sytuacjach, gdy leczenie wankomycyną okazuje się zbyt kosztowne dla pacjentów, triklosan jest stosowany jako alternatywa.